Klokkenluiders vervolgd voor het blootleggen van een multinational

In het midden van de jaren 2010 gaven twee Europese klokkenluiders, hier aangeduid als Persoon A en Persoon B, informatie door aan een journalist die ze in hun functie binnen een multinational hadden verzameld. De documenten openden de deur voor controle over de belastingbesluiten in het land waarin ze werkten, evenals over de aard van belastingadvies gegeven aan klanten door Bedrijf A. 

In deze geanonimiseerde casestudy leert u wat de lekken bewezen, wat er gebeurde met de meldende personen en hoe de gebeurtenissen leidden tot een grote regelgevende verandering in de hele Europese Unie.

Achtergrond van de zaak 

In het begin van de jaren 2010 zond de Franse televisie een rapport uit over belastingbesluiten in een ander EU-land die gunstig waren voor multinationale bedrijven. In essentie stelde het de bedrijven in staat om het bedrag aan belasting dat ze betaalden drastisch te verminderen door winsten die elders werden gemaakt naar dat land te heralloceren of door leningen op te zetten tussen dochterondernemingen. Als gevolg daarvan had de EU-natie veel grote bedrijven aangetrokken, en hielpen grote accountantskantoren hen om van deze besluiten gebruik te maken. 

Veel van deze bedrijven waren slechts symbolisch gevestigd in dat gebied. In plaats daarvan waren ze puur daar geregistreerd om gebruik te maken van het gunstige belastingregime. 

Op dat moment veroorzaakte het slechts een kleine opschudding, maar twee jaar later bereikte het verhaal de kranten over de hele wereld als gevolg van een gezamenlijke inspanning onder de paraplu van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ). 

Het ICIJ meldde dat het onderzoek getuigenissen van werknemers van meerdere accountantskantoren betrof. Echter, de multinational, waarvan de werknemers Persoon A en Persoon B contact hadden opgenomen met de journalist, was het enige bedrijf dat een officiële klacht indiende bij de autoriteiten. 

Wat gebeurde er daarna? 

Enkele maanden na de publicatie van de documenten, kondigde het openbaar ministerie in het Europese land aan dat het Persoon A had aangeklaagd voor diefstal en openbaarmaking van vertrouwelijke informatie en bedrijfsgeheimen, onder andere misdrijven. De aanklacht volgde op een klacht van zijn werkgever, waarbij Persoon A beweerde dat de informatie die hij had gedeeld in het algemeen belang was en dat hij niet had ingebroken in systemen of beschermde documenten had gedeeld. 

In de daaropvolgende maanden werd Persoon B aangeklaagd voor dezelfde misdrijven, inclusief het delen van de belastingaangiften van bedrijven in de VS die gebruik hadden gemaakt van de gunstige belastingomgeving. 

Bovendien werd de journalist die de eerste lekken rapporteerde, aangeklaagd voor zijn aandeel in de openbaring van de documenten. 

Tijdens het proces werden de klokkenluiders schuldig bevonden en kregen zij voorwaardelijke gevangenisstraffen en boetes. De journalist kreeg een boete. Daarop volgde een beroep waarbij de straffen werden verminderd en de journalist werd vrijgesproken. Een verder beroep bij een hogere rechtbank zag Persoon A de status van klokkenluider krijgen met zijn veroordeling vernietigd, maar niet Persoon B. Het duurde nog twee verdere beroepen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor het werd besloten dat de veroordeling van Persoon B zijn mensenrechten schond. Hij werd uiteindelijk in 2023 vrijgesproken, negen jaar na de eerste onthullingen. 

Gevolgen van de zaak 

De zaak leverde twee grote resultaten op. Na de publieke reactie op de activiteiten van de accountantskantoren en hun klanten, introduceerde de EU nieuwe wetgeving om de activiteiten van belastingintermediairs te reguleren. 

De zaak werd ook aangehaald bij de oprichting van de EU-richtlijn inzake klokkenluiders als een voorbeeld van waarom klokkenluiders geformaliseerde bescherming nodig hadden na het indienen van hun rapporten. De richtlijn beschermt specifiek iedereen die "redelijke gronden had om te geloven dat de informatie over overtredingen die werden gerapporteerd waar was op het moment van rapporteren en dat dergelijke informatie onder de reikwijdte van deze Richtlijn viel". 

Het stelt ook: 

"Het zou niet mogelijk moeten zijn om te vertrouwen op individuele wettelijke of contractuele verplichtingen, zoals loyaliteitsclausules in contracten of geheimhoudings- of niet-openbaarmakingsafspraken, om rapportage te verhinderen, bescherming te ontkennen of personen die informatie hebben gerapporteerd te straffen." 

De werkgever van de klokkenluiders ontving negatieve pers volgend op de zaak. Veel van de focus was gerelateerd aan de klachten tegen Persoon A en Persoon B, die gezien kunnen worden als vergelding. 

De oplossing 

Het opleiden van stakeholders, van senior management tot en met de werkvloer, over het belang van het voorkomen van vergelding tegen klokkenluiders, moet een sleutelrol spelen in uw beleid ten aanzien van klokkenluiders. 

En om de effectiviteit van uw processen rond klokkenluiders verder te verbeteren, kunt u IntegrityLog gebruiken. Het biedt de mogelijkheid voor vertrouwelijke online rapportage en veilige gegevensopslag, evenals een duidelijk dashboard dat helpt om deadlines te halen en in compliance te blijven. Vraag een demo aan om erachter te komen hoe IntegrityLog u vandaag nog tijd en moeite kan besparen. 

Referenties en aanvullende literatuur

• Hoe Klokkenluiden Te Stimuleren (En Waarom Het Cruciaal Is Voor Compliance)
• 4 Interessante Voorbeelden van Klokkenluiden op de Werkplek
• Wat zijn de verschillen tussen een gedragscode en een ethische code?
• 11 Belangrijke Compliance KPI's + Voorbeelden (En Waarom Je Ze Moet Volgen)
• De bank die geldwitwassen negeerde - Case study